مقدمه
در قرن حاضر ، تغییر در شیوه زندگی ، رویکرد به شهرنشینی و صنعتی شدن ، با افزایش شیوع بیماریهای غیر واگیرهمراه شده است، تغذیه یکی از عوامل مهم در بروز بیماریهای غیر واگیر به حساب می آید و چاقی به عنوان مهمترین مشکل تغذیه ای کشورهای پیشرفته و کشور های در حال توسعه محسوب می شود که با سرعت قابل ملاحظه ای در حال افزایش است. تغییر الگوی غذایی روزانه و کاهش فعالیت فیزیکی روزمره که ناشی از روند روز افزون مشاغل کم تحرک است ، در بروز این مشکل نقش اساسی تری دارند
چه کسی چاق است؟
چاقی به حالتی گفته می شود که وزن وی بیش از ۲۰% بالاتر از وزن ایده آل باشد . به عبارت دیگر چاقی وضعیتی است که در آن ذخایر چربی در بدن افزایش یافته و به حدی می رسد که می تواند به سلامت فرد آسیب برساند
وزن ایده آل چقدر است؟
وزنی که در آن فرد احساس راحتی و سلامتی می نماید و از نظر بهداشتی به وزنی گفته می شود که در آن مردم کمتر مبتلا به بیماری و مرگ و میر ناشی از وجود چربی در بدن، می شوند
چگونه وزن ایده آل را محاسبه کنیم؟
روشهای متعددی برای یافتن وزن ایده آل وجود دارد ولی یک روش که کاربردی تر می باشد و جهت تشخیص اختلالات وزنی بکار گرفته می شود ، اندازه گیری شاخص توده بدن یا BMI می باشد . در این روش ابتدا وزن فرد ( به کیلوگرم ) را به مجذور قد ( به متر ) تقسیم نموده و سپس آنرا طبق جدول زیر تفسیر می کنیم.
| BMI | تفسیر |
| کمتر از ۱۸.۵ | کم وزن |
| ۱۸.۵ تا ۲۵ | طبیعی |
| ۲۵ تا ۳۰ | اضافه وزن |
| ۳۰ تا ۳۵ | چاقی متوسط |
| ۳۵ تا ۴۰ | چاقی زیاد |
| بیشتر از ۴۰ | فوق العاده چاق |
مثلا فردی که ۱۷۰ سانتی متر قد و ۱۲۰ کیلوگرم وزن دارد، دارای بی ام آی۴۱می باشد:
۴۱=(۲.۸۹)÷۱۲۰=(۱.۷)۲ ÷۱۲۰
فردی که بی ام آی بالاتر از ۳۰ دارد دچار بیماری چاقی است و بیماری را می بایست توسط پزشک به روشهای طبیعی یا جراحی درمان کرد.
اگر فرد دچار بیماری چاقی باشد و به فکر درمان آن نباشد چه مشکلاتی خواهد داشت؟
چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری های گوناگون از قبیل بیماری های قلبی عروقی ، دیابت ، فشار خون ، آرتروز زانو ، برخی سرطان ها ( سینه ، رحم ، تخمدان ، کیسه صفرا ، روده بزرگ ، پروستات) ، اختلالات باروری و … می شود .در یک مطالعه آماری نشان داده شده است که افراد چاق بیشتر از افراد معمولی در بیمارستان بستری می شوند و شیوع سکته قلبی در آنها سه برابر بیشتر از افراد معمولی است. دیده شده است که افراد خیلی چاق تا حدود ۳۰ برابر بیشتر از افراد با وزن معمولی دچار بیماری دیابت می شوند و حدود شش برابر کسانی که مبتلا به دیابت شده اند بیشتر دچار مرگ و میر می شوند . حال اگر فرد دیابتی ۱۰ کیلوگرم وزن خود را کم کند میزان مرگ و میر در وی ۳۰% تا ۴۰% کاهش می یابد.
آیا چاقی با اختلالات روانی و اجتماعی مرتبط است؟
چاقی از جمله مشکلاتی است که می تواند افراد چاق را در دوران کودکی نیز آزار دهد .عدم پذیرش روانی و اجتماعی کودکان و نوجوانان چاق از سوی دوستان و آشنایان و همچنین تبعیض های اجتماعی که در مورد آنها به کار می رود ، می تواند به تنهایی به کاهش سلامت روانی این افراد منجر شود . تبعیض های اجتماعی در بزرگسالی نیز ادامه می یابد ، نشان داده شده است که در موقعیت اجتماعی یکسان از نظر هوش و تحصیلات ، افراد چاق کمتر از افراد با وزن متناسب به موقعیت اجتماعی مناسب دست می یابند و در حقیقت ، اضافه وزن در دوران جوانی ، باعث می شود که فرد در زندگی آینده خود موفقیت های اجتماعی کمتری به دست آورد . در یک تحقیق بر روی زنان ۱۶ تا ۲۴ ساله مشخص گردیده است که زنانی که از ابتدا از بی ام آی بالاتر از ۳۰ داشتند سالهای کمتری را در مدارس و دانشگاه ها گذرانده و کمتر موقعیت ازدواج پیدا کرده اند و در مقایسه با زنانی که اضافه وزن نداشتند بیشتر دچار فقر شده اند . افراد چاق غالبا مضطرب و افسرده هستند ، که این حالت یا ناشی از چاقیست و یا به خاطر تلاشی نا موفق در رژیم های لاغری است . تحقیقات نشان داده است که سلامت روانی داوطلبان زن و مرد بسیار چاق ، کم بوده و علائم افسردگی در آنها از گروههای مرجع بیشتر بوده است.
علل چاقی از نظر دکتر آوخ:
چاقی بیماری پیچیده ای است که از ترکیب استعداد ژنتیک ، افزایش در دسترس بودن غذاهای با انرژی زیاد و کاهش نیاز به فعالیت در جوامع مدرن امروزی شکل می گیرد . شیوع چاقی در راس علل قابل پیشگیری از مرگ در آمریکا مطرح است .متا سفانه علیرغم پیشرفتهای خوبی که در درمان چاقی شده ، این پیشرفتها نتوانسته جلوی افزایش شیوع چاقی را بگیرد و به اهمیت پیشگیری از چاقی با افزایش فعالیت وحرکت وکاهش مصرف غذاهای پر انرژی کم توجهی شده ، از تغییرات رفتاری لازم غفلت شده است.
علل چاقی چیست؟
علل مختلفی به طور مستقیم و غیر مستقیم منجر به چاقی می شوند . چاقی به دلیل عدم تناسب بین تولید و مصرف انرژی در طولانی مدت می باشد . علل مختلفی منجر به عدم تناسب درتولید و مصرف انرژی در بدن می شوند . اما علل اصلی آن عبارتند از :نوع عادات ، محیط زندگی فرد و ژنتیک .
عادات :
در زمانه ای که محیط به سرعت قابل عوض شدن است ، می توان به سادگی عاداتی که به سلامت صدمه وارد می کنند را کنار گذاشت. مثلا در بیمار چاق انتخاب نوع غذا و داشتن تحرک و فعالیت فیزیکی مهم می باشند . اگر به این دو موضوع کم توجهی شود عوارض نامناسبی بر جای می گذارند . مردم این زمانه به طور متوسط از مواد غذایی با کالری بالا بیشتر از افراد قدیمی استفاده می کنند لذا مواد پر کالری مانع جذب مواد غذایی مناسب برای بدن می شوند . این مشکلات رفتاری را بیشتر می توان در مهمانیها و صرف غذا در رستورانها مشاهده کرد .
محیط :
محیط نقش کلیدی در ایجاد عادات و نحوه زندگی فرد دارد . عوامل محیطی گوناگون می تواند بر سلامت افراد تاثیر گذار باشد لذا جامعه امروزی به سمت زندگی کم تحرک پیش می رود بطوریکه ماشین سواری جایگزین قدم زدن ، و تکنولوژی جایگزین فعالیت فیزیکی ، و غذا های آماده و پر کالری جایگزین غذا های سالم شده است.
انتخاب روش درمانی
برای انتخاب راحت تر روش درمانی مراجعین را معمولا به چند گروه تقسیم میکنیم
گروه اول: افرادی کهBMI بین ۱۸.۵ تا۲۵ دارند. این افراد سالم هستند و نیازبه اقدام خاصی ندارند.
گروه دوم: افرادی که BMIبین ۲۵ تا۳۰ دارند. این افراد اضافه وزن دارند . در این گروه با تغییر عادات غذایی و رژیم درمانی و ورزش میتوانند به وزن ایده آل برسند .
گزوه سوم: افرادی که BMI30 تا ۳۵ دارند.این عزیزان دچار بیماری چاقی کلاس ۱هستند و نیاز به درمان بیماری توسط پزشک دارند.به این افراد معمولا درمانهای ذیل پیشنهاد میشود:
- تغییر عادات غذایی و رژیم درمانی و ورزش
- گذاشتن بالون داخل معده
- داروهایی که به کاهش وزن کمک می کنند
گروه چهارم : BMI بین ۳۵ تا ۴۰ دارند این افراد چاقی کلاس ۲ دارند و در صورت داشتن بیماریهای ناشی از چاقی مثل دیابت ،آرتروز،فشارخون و… باید یکی از جراحی های چاقی مانند اسلیو معده ،بای پس معده و اسلیوساسی انجام شود
گروه پنجم : BMI بالای ۴۰ دارند این افراد چاقی کلاس ۳ دارند و باید یکی از جراحی های چاقی مانند اسلیو معده ، بای پس معده و اسلیوساسی انجام شود